De Exodus-route

De Exodus-route - De uittocht uit Egypte
De Exodus-route die in de Bijbel wordt beschreven is verwarrend en omstreden. Laten we eens kijken of we meer duidelijkheid kunnen krijgen over de weg die de Joden aflegden, waar zij de oversteek door de Rode Zee maakten en waar zij toen buiten Egypte terechtkwamen.

De Exodus-route - Het Sinaï schiereiland
Waarom is de werkelijke Exodus-route belangrijk? Een groot aantal sceptici trekt de waarheid van het Bijbelse verslag in twijfel, niet alleen vanwege de bovennatuurlijke elementen, maar ook vanwege het gebrek aan bewijs dat meer dan een miljoen Joden veertig jaar lang op het zogenaamde Sinaï schiereiland (de traditionele locatie van de Sinaïberg) verbleef. Ik weet niet hoe netjes jij bent, maar voor mij is het onmogelijk om met mijn vrouw en kinderen te gaan picknicken zonder ook maar iets achter te laten: vorken, flessendoppen, speelgoed, lippenstift of andere kleine dingen die je als gezin met je meedraagt. Nou, vermenigvuldig dat eens met veertig jaar en je zou eigenlijk een flinke schatkist vol met allerlei spullen verwachten.

Toch hebben jaren van archeologisch speurwerk op het Sinaï schiereiland geen beduidende hoeveelheid voorwerpen opgeleverd die realistisch gezien zouden kunnen worden toegeschreven aan de zeshonderdduizend mannen met hun gezinnen die in Exodus 12:37 worden beschreven. Een groot aantal Schriftgeleerden heeft daarom de conclusie getrokken dat het aantal Israëlieten dat uit Egypte kwam door de Bijbel enorm overdreven werd of dat het hele verhaal een mythe is die pas honderden jaren later werd verzonnen om de Joden een eigen identiteit te geven.

De Exodus-route - De woestijn van Egypte
Ik vraag me af of we misschien enkele details over de Exodus-route in het Bijbelse verslag over het hoofd hebben gezien; details die ons kunnen helpen bepalen welke weg door de Joden gevolgd werd toen zij Egypte verlieten. Welke zee wordt feitelijk bedoeld wanneer de Bijbel spreekt over de "Schelfzee" of "Rode Zee"? Waar kwamen de Israëlieten terecht toen zij het rechtsgebied van de farao verlieten? Wanneer ik thuis iets kwijt ben en ik kan het niet vinden, dan stel ik mijzelf altijd de volgende vraag: heb ik misschien steeds op de verkeerde plaatsen gezocht? Die vraag kan ons hier wellicht ook helpen.

De belangrijkste vraag die we moeten beantwoorden aangaande de Exodus-route is waarschijnlijk de volgende: wanneer bevonden de Joden zich volledig buiten Egypte? Met andere woorden, hadden zij Egypte volledig verlaten toen zij op de derde dag van hun reis de rand van de Egyptische woestijn bereikten? Of strekte farao's grondgebied zich veel verder uit dan de driedaagse reis waar Mozes en Aaron aanvankelijk om gevraagd hadden? Is het mogelijk dat dit punt slechts het beginpunt was van hun vlucht naar de Schelfzee?

Als je vandaag de dag een autorit begint in Caïro, dan het Suezkanaal oversteekt en parallel aan de Middellandse Zee-kust verder reist aan de noordzijde van het Sinaï schiereiland (ongeveer 50 kilometer voordat je de grens tussen Egypte en Israël bereikt bij Rafah in de Gazastrook), dan zul je aan de kust een oase aantreffen, El Arish genaamd. Dit is waar de Wadi El Arish, een klein riviertje, in de zee uitmondt en kuststromen een prachtig klein strand hebben gevormd. Ook al ben je nu zo'n 300 km van Caïro vandaan en heb je op de reis naar deze plaats weinig tekenen van de beschaafde wereld gezien, toch ben je hier nog ruimschoots binnen de grenzen van Egypte. En dat rechtsgebied is zó belangrijk voor de geschiedenis van Egypte, dat het door Israël tussen 1979 en 1982 aan Egypte werd teruggegeven na een reeks militaire conflicten over deze streek.

El Arish is een van de meest vermelde Egyptische plaatsen uit de oudheid, omdat het zo belangrijk was voor het politieke en militaire rechtsgebied van Egypte. Al lang vóór de Exodus, en in de eeuwen na de Exodus, werd de plaats zelfs al (onder de oude naam Tharu) in verslagen vermeld als de noordelijkste grensplaats van Egypte. Farao Horemheb, de laatste farao vóór Ramses I, verbande criminelen naar deze plaats... nadat hun neuzen als straf voor hun misdaden waren afgesneden. Ik vermoed dat hun gruwelijke uiterlijk aan de grens van Egypte moest dienen als een waarschuwing voor buitenlanders dat men in Egypte niet te lichtzinnig omging met criminaliteit. Later werd Tharu door de Grieken vanwege deze praktijk "Rhinocolura" genoemd, "plaats zonder neuzen". Vertalers van de Septuagint noemden Rhinocolura de "Beek van Egypte", wat we tegenwoordig kennen als El Arish.

Als iemand dus Egypte via de noordelijke route wilde verlaten, dan zou hij tenminste verder moeten reizen dan El Arish om Egypte te verlaten. Of is er nog een andere route uit Egypte? Als je een vliegtuig zou nemen en in zuidzuidoostelijke richting helemaal naar de Golf van Akaba aan de Rode Zee zou vliegen, dan zou je bij de punt van de golf uitkomen waar de Israëlische stad Eilat aan de westelijke oever ligt en de Jordaanse stad Akaba aan de andere kant. Als je vanuit Eilat zo'n 30 kilometer naar het noorden reist, naar het Timnadal, dan kun je daar een prachtig nationaal park bezoeken met allerlei natuurlijke geologische formaties, kopermijnen uit de oudheid en bewijs voor een significante Egyptische aanwezigheid. Naast de Egyptische relieken en artefacten vind je ten noorden van Eilat een rotstekening van Ramses III en een tempel voor de Egyptische godin Hathor uit ten minste de 14e eeuw voor Christus. Het lijkt erop dat de Egyptenaren hier honderden jaren lang bleven, ten minste tot de 11e eeuw voor Christus.

Als we nu een rechte lijn trekken van de moderne plaats El Arish helemaal tot aan het Timnadal bij de punt van de Golf van Akaba, dan krijgen we een goed idee van de heerschappij en het rechtsgebied van de Egyptenaren in de oudheid, met name ten tijde van de Exodus. Het is duidelijk dat het hele Sinaï schiereiland zich binnen dit gebied bevindt. Als God Zijn volk Israël dus volledig buiten Egypte zou leiden, volledig buiten het rechtsgebied van de farao, dan zouden zij dus het gebied moeten hebben verlaten dat we nu kennen als het Sinaï schiereiland.

Het is belangrijk dat we niet vergeten dat koningen en farao's in de oudheid hun controle en gezag over hun land net zo belangrijk achtten als tegenwoordige landen. Geen enkel stuk land, zelfs niet de wildernis van het Sinaï schiereiland, zou zomaar worden opgegeven. Er was altijd een land dat het recht opeiste om de uitgestrekte rivierdalen en kustvlakten van dat stuk land te gebruiken als snelwegen voor hun legers. En in het geval van het Sinaï schiereiland leidt al het bewijs tot de conclusie dat Egypte de eigenaar was van dit stuk land. Het was voor de farao's erg belangrijk dat zij de macht over het schiereiland wisten te behouden, omdat de grote, onherbergzame woestijn een perfecte buffer vormde tussen het bewoonde deel van Egypte en vijandige troepen die langs de Middellandse Zeekust konden naderen. Bovendien kon Egypte, dankzij de natuurlijke grenzen aan de Golf van Suez en de Golf van Akaba, een oogje houden op Midjan aan de andere kant van de Rode Zee, dat op verschillende hooggelegen plaatsen langs de kust garnizoenen had gestationeerd.

De Exodus-route - De voorgestelde routes
Wanneer we de Exodus-route analyseren, is het dan verwonderlijk dat God de Joden eerst naar de rand van de woestijn leidde (die door de Bijbel "de weg van de woestijn der Schelfzee" wordt genoemd) en vervolgens in een gestage, uitputtende, maar doelgerichte mars helemaal naar de westelijke kustlijn van de Golf van Akaba, aan de rand van het rechtsgebied van de farao?

Ik moet vermelden dat topgeleerden die de Bijbel letterlijk nemen verschillende mogelijke Exodus-routes door de Sinaï hebben voorgesteld. Een van die routes doorkruist het schiereiland en volgt uiteindelijk (twee derde van de volledige afstand) een geïsoleerde alluviale vlakte tot aan de Golf van Akaba. Daar werden de Joden vervolgens ingesloten. Het is zeker mogelijk dat God daar het water van Yam Soef heeft gespleten en hen naar Midjan heeft geleid, waar God aan de voet van de Sinaïberg tegen Mozes sprak.

Maar ik geef de voorkeur aan een andere voorgestelde Exodus-route, die de Joden langs "de weg van de woestijn der Schelfzee" helemaal naar de zuidpunt en vervolgens langs de hoorn van het Sinaï schiereiland zou hebben gevoerd. Daar, waar de bergen en de Rode Zee bijeenkomen bij het hedendaagse Sharm el-Sheikh, zouden zij vervolgens zijn klemgezet. Deze locatie lijkt duidelijkere geografische herkenningspunten te hebben, zoals een eiland (mogelijk Baäl-Sefon) die de mond van de golf (mogelijk Pi-Hachirot) markeert, vlakbij een natuurlijke Egyptische wachttoren op de kustvlakte (mogelijk Migdol). Maar welke van deze routes het ook mag zijn, waar het om gaat is dat de Joden van het Sinaï schiereiland (de woestijn van Egypte) moesten zien af te komen om te ontsnappen aan de heerschappij van farao en een plaats te bereiken die niet in Egypte lag. Omdat de "woestijn der Schelfzee" nog binnen farao's rechtsgebied viel, kon hij de Joden via een spionagenetwerk volgen en een leger strijdwagens over het schiereiland sturen zonder een conflict met een ander land te veroorzaken. En dus deed hij dat. Toen de Joden hopeloos in de val leken te zitten tussen de bergen en de zee, ging hij tot de aanval over. Je kent de rest van dat verhaal wel. God spleet het water van de Rode Zee - let wel, de echte Rode Zee - en liet de Joden over droog land oversteken zonder ook maar een man, vrouw of kind te verliezen. Toen farao vervolgens zijn koninklijke neus in zaken stak die hem niets aangingen, verloor hij alles. Aan de overzijde reisden de Joden verder om hun God te ontmoeten bij de Sinaïberg, in Midjan, maar dat is weer een ander verhaal.

Leer meer!